HET NEUSJE VAN DE ZALM
Vis is een niet te versmaden gerecht op ons menu. Het is ook gezond, tenminste dat wordt ons verteld. De visproductie zit de laatste jaren in de lift. Vanaf 2014 eten we meer vis gekweekt in aquacultuur dan vis die in het wild is gevangen. Noorwegen is samen met Chili de grootste producent op dit gebied. Er zwemmen 350 miljoen zalmen rond in kweekvijvers aan de Noorse kust. Het is echter een winstgevende industrie met een keerzijde. De vijvers liggen in open water. De kweekvis verspreidt daardoor ziektes en parasieten.
De samenscholing van grote aantallen vis in kweekvijvers zorgt voor ziektes. De zalm kan aangetast worden door zalmluis, die leeft van bloed en huidweefsel. Er ontsnappen ook geregeld vissen uit de kweekvijvers. Deze geven ziektes door aan de wilde zalm. Dit probleem wordt door de Noorse overheid gesignaleerd. Men heeft al overwogen om complete viskwekerijen te ruimen, maar de weerstand is groot. Het gaat om een miljardenindustrie. In de afgelopen decennia is tevens gebleken dat niet iedereen in de Noorse regering vrij is van belangenverstrengeling.
De milieuactivist Kurt Oddekalv van de organisatie Green Warriors of Norway spreekt van een nationale ramp voor de volksgezondheid. Hij houdt de Noorse zalmboerderijen al tien jaar scherp in de gaten en heeft in het geheim opnames gemaakt van werklui die bestrijdingsmiddelen in de vijvers spuiten om de parasieten en zalmluizen te doden. De mannen dragen beschermde kleding en gasmaskers. Werkwijzen die doen denken aan onze bloembollenindustrie en het preventief gebruik van antibiotica in de intensieve veehouderij. ‘Noorse zalm is het meest vergiftigde voedsel in de hele wereld,’ waagt Oddekalv te zeggen.
Aan de andere kant van de wereld werd de visindustrie van Chili onlangs getroffen door een schadelijke algenbloei, met de dood van miljoenen gekweekte Atlantische zalmen tot gevolg. Deze ramp verstoorde het evenwicht tussen vraag en aanbod op handelsgebied. Maar er is nog een probleem. Het overtollig voer dat uitgestrooid wordt over de kweekvijvers, zakt naar de bodem en vormt daar een rottende laag tezamen met de uitwerpselen van de vissen. Dit heeft weer nadelige gevolgen voor ander leven in de wateren.
Ook een land als Vietnam heeft een ongekende viscultuur. ‘Er zwemmen meer vissen in mijn kwekerij dan er mensen zijn in Vietnam,’ zegt pangakweker Duong Ngoc-Minh, die met zijn visfarms in vijftien jaar de vierde plaats verwierf in de landelijke Quote 500. De Panga King noemen ze hem en zijn streek in Zuid-Vietnam is goed voor 95% van de wereldproductie van deze vissoort, waarvan 20% afkomstig is van zijn farms. In het dorpje Can Tho staat zelfs een monument van een Pangavis, pal naast dat van Ho Chi Minh. Fosfaat wordt er toegevoegd aan de vis voordat hij wordt geëxporteerd. Dit versnelt het vriesproces, maar hierdoor neemt de vis ook meer water op. De panga wordt reukloos en smakeloos. Ook op de Vietnamese visboerderijen worden bestrijdingsmiddelen gebruikt met verstrekkende gevolgen voor het water en de te consumeren vis.
Het relaas van de visproductie kent dus wereldwijd dezelfde kenmerken. Er wordt over geschreven en er worden documentaires over gemaakt, zoals Farmed Norwegian Salmon World’s Most Toxic Food (op Youtube), die ik als een van de bronnen heb gebruikt. Een alarmerend verhaal dat ons vraagtekens moet doen plaatsen bij het bekende gezegde ‘het neusje van de zalm’.
