'JE KOOPT EEN VIS IN DE ZEE'

Ik heb een collega op school die ook columns schrijft. Deze publiceert hij op de schoolsite. Natuurlijk spreek ik hem wel eens. ‘Je gaat op een gegeven moment overal een column in zien,’ vertelde hij me. Dat is waar, ofschoon ik m’n onderwerpen niet vaak in mijn directe omgeving zoek. Maar bij de mondelinge examens Nederlands aan het vmbo raakte ik in gesprek met een jongen die me werkelijk ontroerde. Daar moet ik over vertellen.

Jarenlang heb ik dit mondeling examen gevoerd over gelezen boeken, totdat mijn collega en ik besloten dat dit ook anders kon. Een geweldig alternatief is het programma Zembla. De jeugd leest niet meer, maar dat wil niet zeggen dat jonge mensen niet meer betrokken zijn. Oude afleveringen van dit broodnodig en onthullend programma hebben – verrassend genoeg – de volledige aandacht van mijn leerlingen. De opdracht voor het examen was: bereid een onderwerp voor van Zembla en houd daar bij je mondeling een betoog over. Ik heb in mijn klassen een groot aantal mensen van Syrische afkomst en het is dan ook begrijpelijk dat hun keuze valt op een aflevering als ‘Fatale overtocht’, een relaas over de ontberingen van gedwongen migranten.

Ik heb het over jongeren die drie jaar in Nederland zijn en als een volwassene vertellen over hun vaak barre tocht langs allerlei landen om hier te geraken. De openheid is aandoenlijk. Eén jongen vermeldt details over zijn vorige leven. Vader had een bedrijf, verkocht dit en gaf zijn kinderen niet alleen zijn zegen mee, maar ook een zak met geld om de tocht naar het westen te bekostigen. ‘Je moet afwachten, meneer, of alles goed gaat. Mensensmokkelaars zijn niet te vertrouwen.’ Er zit een goedlachse 18-jarige jongeman tegenover me, een en al respect uitstralend en die zegt dan: ‘Je koopt een vis in de zee.’ In stilte zit ik deze mooie beeldspraak te verwerken. De jongen denkt dat ik hem niet begrijp. ‘Je weet niet wat je krijgt, meneer, voor je geld.’ Het is als een vis kopen in de zee.’ Hij lacht. ‘Dat kan niet. Waar is die vis?’

Ik beschouw het als een voorrecht deze mensen persoonlijk te mogen kennen. Hun daadkracht en levenslustige uitstraling te ervaren. Zitten wij ons in een welvaartsmaatschappij druk te maken over futiliteiten! Moet je deze mensen eens zien! Zij hebben een toekomst die zich het best laten omschrijven als één groot vraagteken. Verplicht (e)migreren. Afwachten, een vreemde omgeving en een nieuw leven eigen maken. Nieuwe taal. Tijdens slapeloze nachten de demonen uit het verleden het hoofd bieden. Zorgen over kinderen en zorgen over geliefden thuis. In eigen land architect zijn en hier een folderwijk hebben. Ga er maar aanstaan!

Je koopt een vis in de zee. Ik denk niet dat ik deze zin snel vergeet.