INDIANENVERHALEN

Terwijl hij op 9 augustus 2015 bij een rivier naar zijn kind aan het zoeken was, werd de 24-jarige Semião Vilhalva doodgeschoten. De man was een stamhoofd van de Guarani-Kaiowá, een Indianenvolk uit de westerse staat Mato Grosso do Sul in Brazilië. Deze stam pikte het onrecht niet langer en bezette vijf boerderijen die gevestigd waren op voormalig Indiaans grondgebied. Het conflict tussen boeren en Indianen duurt al enige tijd voort. Van de kant van de regering hoeft de oorspronkelijke bevolking weinig te verwachten.

De stam moest in de jaren veertig van de vorige eeuw wijken voor een agrarisch ontwikkelingsplan en sinds die tijd verbleven ze in overvolle reservaten en op geïmproviseerde campings. In 1988 leek het erop dat lang uitgebleven erkenning verwezenlijkt ging worden met een nieuwe grondwet, die hen de rechten op het gebied binnen vijf jaar zou teruggeven. Maar de uitvoering duurde langer dan beloofd. Pas in 1999 werd er een begin gemaakt. De Indianen gingen terug naar hun geboortegrond. Lokale boeren stapten naar de rechter die het voor elkaar kreeg dat de uitvoering van de wet ongedaan werd gemaakt. De Indianen werden opnieuw verdreven, met hun woedend verzet tot gevolg. De boeren huurden gewapende strijders in met een golf van geweld tot gevolg. Semião Vilhalva was een van de mensen die dit met de dood moest bekopen.

Zo maar een verhaal uit het Latijns-Amerika van deze eeuw. Een verhaal van onrecht tegen de oorspronkelijke bevolking, die al honderden jaren machteloos als een speelbal heen en weer wordt gemaneuvreerd. Er zijn nog 900 000 Indianen over van de drie tot vijf miljoen die dit grote land bevolkten in de tijd dat de eerste kolonisten voet aan land zetten. Velen stierven aan ziektes die de blanken meebrachten of werden te werk gesteld op plantages. Ook in de afgelopen eeuw ging het er niet beschaafder aan toe. Verkrachting, moord, dat laatste zelfs grootschalig. Volledige stammen zijn verdwenen door het geweld. Van rechten op hun grond is maar amper sprake; slechts 12,5 procent van het Braziliaanse grondoppervlakte is nog in het bezit van de Indianen.  

Op een uitgestoken hand van de regering hoeft deze bevolkingsgroep niet te rekenen; de corruptie in Brazilië is overweldigend. De minister van Justitie heeft een sterke band met de landbouwlobby, net als de helft van de congresleden. De bezetting van boerderijen, een wanhoopsdaad van een in het nauw gedreven groep mensen, is sterk veroordeeld. Het gewelddadig treffen in Mato Grosso do Sul is geen incident. Sinds 2007 zijn er 833 Indianen vermoord en de teller van het aantal zelfmoorden staat in dezelfde periode op 351. De Verenigde Naties heeft de Braziliaanse regering opgeroepen het geweld te stoppen en de rechten van de inheemse bevolking te respecteren. Een zwak gereutel in een groot, donker bos, meer is deze oproep niet. Ondertussen heeft dat deel van blank Brazilië dat zich bedreigd voelt door de Indianen de vrijheid om de wapens ter hand te nemen. Buiten het zicht van de wereldpers om, naar het schijnt. Het wereldnieuws halen ze niet, de Indianen. De slachting van zeehondjes levert periodiek meer empathie op.

Indianenverhalen staan te boek als ongeloofwaardige vertelsels. Maar het leven van Semião Vilhalva en zijn lotgenoten is geen verzinsel. Het is voor deze mensen aansluiten geblazen in een lange rij van misdeelde groeperingen in onze wereld. Als we hun bestaan blijven verloochenen, wordt het een sprookje. Er was eens een Indianenvolk…